In 2017 verstrekten openbare apotheken aan 1,1 miljoen mensen een antidepressivum, waarvan aan ongeveer de helft een SSRI (selectieve serotonineheropnameremmer). Bij de medicamenteuze behandeling van depressieve klachten is er een lichte voorkeur voor deze groep middelen ten opzichte van de TCA’s (tricyclische antidepressiva). Mensen die met antidepressiva beginnen wordt geadviseerd om deze middelen minimaal vier tot zes weken te gebruiken alvorens het resultaat te beoordelen.
Als de SSRI is aangeslagen en de patiënt herstelt van zijn depressieve klachten, is het advies van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) om de behandeling zes maanden voort te zetten. Daarna kan de patiënt het gebruik van het antidepressivum afbouwen. Als na vier tot zes weken de patiënt niet voldoende reageert op het gebruik van een SSRI is het advies om over te stappen op een andere SSRI of een antidepressivum van het TCA-type.
Vroegtijdig gestopt
De SFK onderzocht in welke mate de mensen die met een antidepressivum van het SSRI-type begonnen dit minimaal een halfjaar hebben gebruikt. Ruim 48.000 mensen startten in de eerste helft van 2017 met een SSRI. Van deze groep bleken 23.000 pa-tiënten (48%) een SSRI minstens een halfjaar te gebruiken. Hiertoe behoren ook de mensen die tussentijds zijn overgestapt op een andere SSRI, of een TCA. Dat betekent dat de helft van de patiënten die waren gestart met een SSRI deze niet minimaal zes maanden hebben gebruikt.
De SFK heeft geen zicht op de oorzaken die hieraan ten grondslag liggen. Dit kan te maken hebben met (ernstige) bijwerkingen van deze middelen of te weinig effectiviteit.
Te lang gebruik
Als een patiënt verbetering van zijn depressieve klachten ervaart en het antidepressivum in ieder geval een halfjaar is gebruikt, kan het gebruik in overleg met de arts geleidelijk worden gestopt. Acuut stoppen met een antidepressivum wordt afgeraden vanwege het risico op onthoudingsverschijnselen, zoals slaapproblemen, agitatie en angst. Om te voorkomen dat antidepressiva onnodig lang worden gebruikt, wordt geadviseerd na twee jaar onafgebroken gebruik na te gaan of het gebruik nog nodig is of dat het kan worden afgebouwd.
Uit cijfers van de SFK blijkt dat 160.000 van de 480.000 patiënten die in 2017 langdurig een SSRI gebruikten, deze middelen langer dan twee jaar gebruikten. Twee derde van de patiënten gebruikte de middelen dus nog geen twee jaar.
Langdurige (links) en startende (rechts) gebruikers van antidepressiva (zie tekst)
In de rapportage KISS-matrix kunnen apotheken die SFK deelnemer zijn direct zien welke uitkomsten zij hebben bij de hierboven besproken aandachtspunten bij depressie, en hoe hun resultaten zich verhouden tot landelijke kengetallen.
Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen