Ons laatste Nieuws

Ieder jaar gebruiken vier miljoen inwoners van Nederland minimaal één antibioticumkuur. Gebruikerscijfers van de SFK kennen een overregistratie. De SFK onderzoekt mogelijkheden om patiënten die geneesmiddelen in verschillende apotheken afhalen als één persoon te kenmerken.

Jaarlijks gebruikt ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking een antibioticum. Dit komt overeen met ongeveer 4 miljoen mensen. Binnen de geneesmiddelen, opgenomen in het basispakket van de zorgverzekeringen, vormen antibiotica daarmee de groep (op ATC2-niveau) die apothekers jaarlijks aan het grootste aantal verschillende mensen verstrekken. Op de tweede plaats komen de receptplichtige NSAID’s met ongeveer drie miljoen verschillende gebruikers per jaar. Op de zesde plaats komt de eerste van de geneesmiddelgroepen ingezet bij CVRM. Blijkbaar is afgelopen jaren het aantal gebruikers van de geneesmiddelgroepen antibiotica, NSAID’s, geslachtshormonen, huidpreparaten met corticosteroïden en oogheelkundige middelen vrijwel constant. Van de overige in de tabel genoemde middelen stijgt het aantal gebruikers jaarlijks enkele procenten. De maagzuurmiddelen steken met een gemiddelde stijging van zo’n tien procent daarboven uit.

Unieke patiënten

SFK-cijfers over gebruikersaantallen kennen een zekere mate van overregistratie. SFK-gegevens bevatten namelijk geen persoonskenmerken waarmee we mensen die hun geneesmiddelen in verschillende apotheken betrekken, herkennen als dezelfde patiënt. De SFK ziet deze mensen telkens als een ander uniek persoon. Dit is ook zo als samenwerkende apotheken gebruikmaken van één apotheeksysteem waarin patiënten één patiëntnummer hebben. De combinatie van het patiëntnummer in de apotheek met het codenummer van de apotheek maakt een patiënt voor de SFK uniek. Hoewel de Nederlandse bevolking bekend staat om zijn apotheektrouw, gaan mensen toch steeds vaker naar meerdere apotheken. Er zijn immers steeds meer apotheken die zich richten op een specifiek deel van de farmaceutische zorgverlening. Denk aan de poliklinische apotheken die in of nabij een ziekenhuis zijn gevestigd en dienstapotheken. Ook mensen die verhuizen en daardoor in een jaar gebruikmaken van meerdere apotheken, tellen vaker als gebruiker mee. Waarschijnlijk doet overregistratie zich bij sommige geneesmiddelgroepen vaker voor dan bij andere. Zo blijkt dat apothekers antibiotica en NSAID’s naar verhouding vaker gedurende dienstwaarneming verstrekken dan andere middelen.

Pseudonimisatie

De SFK onderzoekt mogelijkheden om deze overregistratie te voorkomen. Om patiënten bij verschillende apotheken als dezelfde persoon te herkennen, lijkt het gebruik van het burgerservicenummer (BSN) logisch. De SFK mag echter niet over herkenbare BSN’s beschikken. Het inschakelen van een TrustedThirdParty (TTP) biedt wel de mogelijkheid om het BSN als uitgangspunt te gebruiken. Deze organisatie, vaak geleid door notarissen, past pseudonimisatie toe op persoonlijke gegevens. Een TTP gebruikt daarbij een versleutelingscode die uitsluitend bij de TTP bekend is. Het werken met een TTP vereist echter een ander datamodel. De SFK ontvangt dan niet langer alle gegevens rechtstreeks van de apotheek, maar een deel via de TTP. Via deze constructie kan de SFK werkelijke gebruikersaantallen bepalen en inzicht krijgen in de mate van overregistratie. Ook zijn we dan in staat om op landelijk niveau studies te doen, bijvoorbeeld naar therapietrouw. Een andere mogelijkheid is dat de SFK kwaliteitsindicatoren van apotheken kan corrigeren voor geneesmiddelen die in andere apotheken zijn verstrekt. Wellicht zijn SFK-gegevens dan veel interessanter voor wetenschappelijk onderzoek op universiteiten. Het spreekt voor zich dat bij genoemde ontwikkelingen de naleving van wet- en regelgeving op het gebied van persoonsregistratie voorop staat. Onderzoek met SFK-gegevens moet bovendien binnen de reikwijdte van onze statuten plaatsvinden. Hierbij is het oordeel van de Raad van Toezicht van de SFK bepalend.

Tabel 1: aantal gebruikers (bij SFK) van vergoedbare geneesmiddelen in 2010 per ATC2-groep

Jaarlijks gebruikt ongeveer een kwart van de bevolking minimaal één antibioticumkuur

Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen